1.

Zbulesa t’u bë një ditë shtatori,

jo në një mal të thatë, por në kabinetin e kimisë

në orën e fundit të mësimit, kur të kish gërryer uria,

dhe kur pas monologut të Hamletit dhe ekuacioneve me dy të panjohura

dukej se s’mbetej më gjë për të nxënë.

 

“Njeriu është veç ujë dhe karbon”- shpalli ai,

dhe shkroi një formulë të gjatë e gjithë vrima në tabelë

si kafaz teli për lepujt.

Ky ishte lajmësi, Shën Gjoni, mësuesi i kimisë

me këmishë të djersitur nga vapa,

dhe rripin e pantallonave të mbërthyer në vrimën e tij të fundit.

I qethur, i rruar taze, flokët e dystuar me vaj “Figaro”…

 

A nuk duhet të kishte të paktën një pamje më të përvuajtur?

A nuk duhet të kishte së paku një mjekër?

A s’duhej së paku të merrte flakë një shkurre? 

 

“Thjesht ujë dhe karbon!

Ndoshta edhe pak magnezium, azot, kalçium dhe fosfor…

Me një fjalë, pak zgjedhje.”

Dhe i gjithëpushtetshëm, flaku shkumësin në një cep,

si një çelës, që pasi është shkulur dera,

nuk ka më arsye të përdoret.

Dhe shkundi duart. Misioni i krye! E fundit, sapo u tha.

Tani shpërndahuni dhe përcillni lajmin e mirë!

Ose qafën thefshi; pak rëndësi ka!

 

Një lehtësim i hidhur në ajër, një aromë bari e sapoprerë.

Papritur s’dihej më se kush ishim; papritur ishim të gjithë të njejtë.

 

Atëherë, ç’ishte ai shqetësim i përjetshëm në fytyrën e sime mëje?

Dhe për ç’dreq kombinimi kimik,

flisnin Adleri, Shopenhaueri, në kabinetin ngjitur,

prej të cilit na ndante veç një mur i hollë,

apo një jetë e tërë…

 

 

2.

Ujë dhe karbon. Të matshëm.

Të masin peshën që kur lind, gjatësinë, rrahjet e zemrës,

me kërthizën të mbyllin si me një vulë plumbi

që s’ke autoritet ta hapësh! (S’ke asnjë autoritet përmbi veten.)

Të masin temperaurën, nën hije sigurisht,

sheqerin, albuminën, hekurin, ndjeshmërinë me një çekiç në gjunjë,

të masin gjuhën, dy herë: para dhe pas buke,

(ç’lidhje ka kjo me të folurin?!!). 

 

Të masin perimetrin e kokës për kapele

që të mendosh me kokë të ftohtë,

perimetrin e gjoksit për kostum

me një palë duar të ftohta akull rrobaqepësi,

që në fillim të gudulisin në sqetulla dhe ije

por pastaj të bëjnë nervoz.

Të mbushin me vata pambuku në supe dhe krahëror

që mos të dëgjohet se çfarë ka brenda.

Dopjopet, monopet, kopsa rezervë, xhepa të rremë

qemer të fortë për pantallonat.

E gëzofsh! Tani je njëri prej nesh!

Mirësevjen në perandorinë e ujit dhe karbonit!

 

Dhe gjatë rekrutimit, të kontrollojnë trupin lakuriq.

duhet të jesh i shëndetshëm, qingji i patëmetë i tufës,

për një sakrificë në emër të atdheut.

Jepi Çezarit atë që i takon Çezarit.

Por ti nuk di se çfarë të mbulosh më parë me duar:

midis gjenitaleve dhe kokës së qethur,

zgjedh të mbulosh gjenitalet,

duke harruar që është krifa ajo që e bën luanin mbret.

 

“Për të mbrojtur çfarë? Ku fillon dhe mbaron territori im?”

Asgjë nuk është e jotja. Turru dhe pushtoje. Përdor dinakërinë

si kali në fushën e shahut:

dy kuadrate horizontalisht, tre vertikalisht.

Dili fatit herë përpara, e herë në shpinë,

tamam atje ku nuk e pret.

 

Dhe mos harro: sapo të ngulesh diku,

var një këmishë të grisur a pantallona të arnuar, jashtë në tel,

aq sa të trembin korbat.

Kjo do të jetë pasaporta jote;

varfëria të bën vendas ngado që shkon,

varfëria të bën autokton.

 

 

3.

Trupi të lë në baltë; trupi të tradhëton.

Trupi është thjesht karbon dhe ujë.

 

Isha 17 vjeç, kur një mëngjes në qeli,

pas një nate kllapie, me 41 gradë temperaturë, bronkopneumoni,

u gdhiva në mes të pellgut tim të urinës.

Nuk isha më as burrë e as fëmijë…

 

Pastaj, në kampin e punës, në kënetë

pashë teologun të mblidhte duqet e kalbura të cigares

për një të thithur të vetëm, apo sa për t’u marë erë.

 

Por kur pashë ish-profesorin e Sorbonës,

të rrëmonte fshehtas në plehëra për një lëkurë shalqini,

të cilën e fshiu pas pantallonave dhe e gëlltiti pa e përtypur.

isha dëshmitar i zhdukjes së pesëmijë vjetëve  qytetërim

brenda një minuti.

 

Natyrisht, është gjithmonë faji i dëshmtarit,

i syrit të gabuar, në vendin e gabuar.

Pa dëshmitar, s’do të kish as krematoriume,

dhe nga hundët e historisë do të dilte veç tym i bardhë.

 

 

4.

Kishte kaq shume dinjitet në trupin e vetë-varur të atij burri plak,

(të refuzuar në tokë, tashmë dhe në qiell),

në këmbët e zbathura prej shenjtori, në trupin si një planet i ngrirë

që bën rrotullimin e fundit rreth vetes,

në kokën e varur anash,

sikur refuzonte të ishte dëshmitar edhe i vdekjes së vet…

 

Por nuk mbaroi me kaq; ata ia shkulën dhëmbët e floririt,

me një harbutëri të atillë sikur po i shkulnin tre breza.

E deklasuan edhe për së vdekuri.

E si mund të mbrohet në Ditën e Gjykimit një njeri pa dhëmbë në gojë?

Si do t’i formulojë argumentet?

Të vdekurit do të qeshin. Engjëjt do të shkulen gazit.

 

Kështu edhe ai do të harrohej.

Thjesht ujë dhe karbon si gjithë të tjerët.

 

Të gjallët u nisën në punë kokëulur, si në funeralin e tyre.

Hunjtë që i godisnin në nyje dhe kërbishte,

nuk u linin kohë të mendonin më gjatë.

S’duhet të ngelesh i fundit në rresht; kjo ishte çështja,

nga mëngjesi në darkë.

 

Po ku ishte atdheu atë çast? Ku ishte Çezari?

 

 

5.

“Ata na zhveshën lakuriq

dhe na rrahën nën ujin e ftohtë të çezmës

me gambale sovjetike. Ne humbëm ndjenjat. Por…“

 

“Por?”

 

“Por të nesërmen ishim të katër gjallë në apel.

Dhe pastaj oficerët vunë bast për djalin nga Tropoja

me një arkë birrë, pasi e lanë në mes të dëborës

gjithë natën, ashtu siç e kishte lindur nëna. Por…”

 

“Por?”

 

“Por njëri prej tyre e humbi bastin.”

 

“…?”

 

“Por kur burrin plak e rrahën si fëmijë me shpulla në fytyrë,

dhe unë nuk bëra asgjë për ta mbrojtur…”

 

“…?”

 

“Atëherë e dija pse as vdekja nuk na përfillte më. Na afrohej si qen,

na merrte erë dhe na linte rehat..”

 

“…”

 

“Ishim thjesht një kockë femuri, pa palcë.”

 

Dhe me sytë që i ndritën papritur,

sikur sapo të kishte gjetur në mur një gozhdë të vetme ku të varte

historinë e tij që dukej se i kishte mbetur në dorë,

ai shtoi:

 

“Por ama, kapter Halimi ishte njeri i mirë…”

 

 “Çfarë të mire bëri kapter Halimi?”

 

“Nuk bëri asgjë të mirë,

por ama nuk bëri asgjë të keqe.”

 

 

6.

Dhe vjen një ditë, dhe bëhesh njësh me vuajtjen,

vuajtja të kthehet në një gjymtyrë

që duhet ta trajtosh njëlloj si gjymtyrët e tjera,

ta lash, ta pastrosh, t’ia presësh thonjë me kujdes,

ta mbash ngrohtë, t’ia ndjesh mpirjen,

si asaj dorës që e vë nën krye natën vonë,

duke rënduar mbi të gjithë peshën tënde të pagjumë.

Kur drita e projektorit të kampit

zhvendoset dinake mbi batanijet e murrme

si syri i çakallit që kërkon prenë më të dobët midis tufës.

 

Askush dhe asgjë nuk futej më midis teje dhe vuajtjes.

Të tretur tek njëri- tjetri, si uji me kripën

(tashmë as të kujtohet se cili prej jush qe e pari).

 

Dhe rresht së ankuari.

Prej mushkërive karboni del i lirë. 

 

 

7.

“U lodha së dëgjuari. Mjaft më.

Më thuaj vetëm një gjë: pse i duruat, xhanëm?”-pyet prej përtej oqeanit,

vëllai i krehur nga puhitë e lumit Hudson,

në vendin ku e drejta për të qenë i lumtur mbrohet me kushtetutë.

 

“E çfarë duhet të bënim sipas teje?!”

 

 Të vriteshit tre, që i katërti të rronte me dinjitet.”
 

Por kjo nuk futet në ligjet e kimisë.

Misioni i vetëm i ujit dhe karbonit

është të mbetet gjallë me çdo kusht.

 

Dhe për të mbetur gjallë, i duhen vetëm instiktet bazë,

sa fjalët dhe shprehjet në një fjalorth xhepi,

nga ato që përdorin turistët në vendet të panjohura.

Si fjala vjen: “Bukë”…, “Ujë”…, “Si shkohet në qytetin më të afërt?”..,

“A keni ndonjë dhomë për të fjetur sonte?”…,“Paguaj kesh, në dorë!”

 

Falë instikteve,

disa prej nesh u kthyen gjallë në shtëpi,

me një palë këpucë të marra hua.

Në një kasolle me kallama e baltë moçali rifilluam jetën,

nën një qiell ku përzihej një çorbë e pangjyrë

me gjithë farat e mbetura, si çorba e Noes.

Dhe muret i zbutëm me hijet tona

si me armët që u është hequr shuli.

Dhe lindëm fëmijë, fëmijë dydimensionalë,

si fasha e dritës që hynte nga poshtë derës

apo prej çatisë së grisur prej katramaje.

Fëmijë ëndërrimtarë, fëmijët e mbijetesës.

të  cilët, shihnin veç vithet kockë e lëkurë të qeve të kooperativës

dhe në darkë si një sekt sekret

mblidheshin rreth “Dikensit”.

 

 

8.

Të keqes, nuk i dilet me gjoks. E keqja mori fund vetë.

 

Sado e madhe që të jetë, e keqja ka momentin e saj të ngopjes:

peshkaqenët ngopen, luftërat ngopen, turrat e druve ngopen, ngopen epidemitë,

kolera dhe murtaja ngopen, akullnajat ngopen…

Edhe diktaturat ngopen,

derisa nxjerrin squfur prej stomakut të prishur.

 

Dhe lum kush ka fatin të jetojë Epokën e Ngopjes,

si parajsa në ato fletushkat e ilustruara fetare,

ku tigrat dhe njerëzit shëllehen në diell bashkë, në paqe,

në një kopësht me mollë, anash një lumi që rrjedh mjaltë,

bashkëvuajtës e bashkëqytetarë.

 

Faji nuk është atribut i ujit dhe karbonit.

Faji nuk ekziston.

 

 

9.

Fëmijët po,

por të rriturit kurrë nuk i braktisin lodrat e tyre.

 

Në mes gavetave dhe lugëve prej alumini,

në mes kapotave dhe nallaneve të njejta, në mes kokave të qethura,

ne identifikoheshim me kauzat tona të humbura:

dikush besonte tek “republika”, dikush tek “monarkia”,

dikush tek “revolucioni”, dikush tek “e drejta”,

dhe dikush tjetër akoma,

thjesht tek “shëndeti”,

 

(Ca si shumë,

për katër metra katrorë)

 

Ndërsa ai që fliste herë me vete e herë me një cep muri,

e teproi ca kur tha se ishte vetë Kostandini i Madh.

Por me mendjen të ndarë nga trupi,

ai ishte saktësisht si statuja e Konstandinit

në Musei di Conservatori në Romë,

për më tepër,

me dy duar të djathta.

 

Nuk ke të drejtë të zësh dy vende në këtë botë,

as në burg nuk ka vend për dy personae.

Ndaj një ditë e morën, ashtu në copa dhe nuk di ku e çuan;

cilën pjesë në gjykatë, e cilën në çmendinë?

Dhe ishte vetëm 25 vjeç.

 

Ndërsa të parë nga sipër

ne ishim thjesht një muze antropologjik,

ku diku zbardhte një rrotë mulliri, diku zverdhte një pergamen 

e diku varej një kostum kalorësi

pa kalorës brenda.

 

 

10.

Uji është i riciklueshëm.

Natyra është amvisë e mirë; nuk lë gjë t’i shkojë dëm.

 

Ai që pozoi për portretin e Jezusit në “Darkën e fundit”,

thuhet se pozoi edhe për Judën pas katër vjetësh,

këtë herë jo më ai djaloshi lëkurëhollë e qimepraruar i korit të kishës,

por i i dënuari për krime të rënda në një burg të Romës.

 

Është uji ai 

që për katër katër vjet mund të bëjë çudira,

të turbullohet, të ngrijë, të qelbet, të dalë prej shtratit…

çudira që nuk i parashikon dot as as syri i mprehtë i Da Vinçit.

 

Kështu, secili prej nesh mund të ketë katër jetë.

Në versionin më fatlumë,

mund të riciklohemi nga tullumbace në doreza pastrimi,

pastaj në sedilje makine dhe në fund në borë sintetike

për xhirimin e një skenë romantike Krishtlindjesh  në mes të korrikut,

deri kur regjisori të bërtasë i kënaqur “Stop!”

 

Atje ku ka shpresë, ka kompromis.

 

Por, çfarë mund të thuhet për atë burrë

që zgjodhi vullnetarisht të vdiste urie.

Ecce homo bërtitën me tallje të sfiduarit, njerëzit me uniformë, materialistët,

që mezi prisnin të lanin duart.

 

Se dinjiteti,

në mos i trashëgueshëm,

mund të jetë ngjitës.

 

 

11.

Por uji ka kujtesë të shkurtër.

 

Të Djelën e Palmave nga e Premtja e Zezë

e ndajnë vetëm pesë ditë të bekuara jave;

atë që e pritën si shpëtimtar në Jeruzalem,

të pestën ditë e gozhduan si të pafe.

 

 “Por, nëse jemi vetëm ujë dhe karbon,

Atëherë çfarë është dashuria? Nga e kuptojmë se është dashuri?”

 

Ti s’ke nga e kupton, por të tjerët po,

sepse qelbesh djegësirë, tym, si një i pastrehë.

 

Atje në kamp, kur të martave vinte posta,

letrat nga gratë, të fejuarat, të dashurat,

njëri prej nesh mbetej duarthatë;

 “Nuk ka letër për ty!”, kishte kuptimin “Të la”.

Atëherë sytë përreth teje zgjedhonin foljen “lë”

në të gjitha kohët, mënyrat, vetat,

shkonin përtej etimologjisë, deri tek Salome-ja,

e tek “Vallja e shtatë vellove”…

Kurrë më parë nuk ishe gjendur kaq lakuriq,

aq sa mund të të numëronin qimet, poret e trupit,

nervat që gurgullonin nën lëkurë si një kope urithësh.

Mund të dallonin qartë zemrën, si një domate të vonë,

të papjekur jeshile,

aq jeshile sa edhe vetë habiteshe.

 

Dhe kush shkon i paditur në Romë,

i paditur kthehet.

 

 

12.

“Je i lirë.” i thanë pas dyzetepesëvjetësh. “Ku do të shkosh?”

Ishte njëlloj si të pyesësh të dënuarin me vdekje “Çfarë kënge do?”

ose më saktë: “A e di se çfarë ke humbur?!”

Një dënim i dytë, një ekzekutim i dytë.

 

Ishte fund qershori. Qielli hapte gojën cep më cep

me një të qeshur të pacipë

duke zbuluar një grumbull resh mbi majat e vetmuara,

ashtu si biletashitësja dhëmballët e saj pjekurisë,

kur ai i tha: “Një biletë për në Det, të lutem!”

 

Udhëtimi qe i gjatë,

më i gjati që mund të bëje soji ynë prej uji dhe karboni,

në një vagon që mbante erë simite të sapodala nga furra

dhe djersë.

U ndal në stacionin e gabuar. Pjesën tjetër të rrugës

e bëri në këmbë. Puhia e plepave e godiste lehtë në zverk

si dhëndrrin e ri që futet për herë të parë në dhomën e gjumit,

pa e kuptuar,

nëse ishte përgëzues apo ngushëllues ai gjest?

 

Dhe ja deti!

Si mundet t’ia fshehë njeriu njeriut një mrekulli të tillë,

Si mund t’ia fshehësh ujin, ujit?!!

 

Ku e kishte parë atë anije të bardhë që i largohej portit?

Në cilën ëndërr babai, gjyshi, a stërgjyshi?

Përreth tij, silleshin burra dhe gra me kostume laramane banjoje,

dhe fëmijë të hareshëm e supe përcëlluar.

Vetëm ai në sezonin e gabuar,

i vonuar, i parakohshëm.

Vetëm ai i veshur, me rroba dhe këpucë.

si një piano e zezë e mbyllur në cep të një salle,

rreth së cilës bota rrotullohet e patrazuar.

 

Duke prekur me mallëngjim ato miliarda e miliarda kokrriza rëre,

prej të cilave,

një e vetme do të përfundojë në barkun e një molusku,

ku dhimbja do ta shndërrojë në perlë.